TÜRK BÜYÜKLERİ

YUSUF AKÇURA

Yusuf Akçura, Kuzey Türklüğünün eski ailelerindendir. Akçura, 1879 yılında Rus hakimiyeti altında bulunan Volga nehri kıyısındaki Simbirsle (bugün Olyonovsk) şehrinde doğmuştur.

İki yaşında babasının ölümü üzerine yedi yaşında annesiyle beraber İstanbul’a gelmiş, askeri okullarda eğitimini tamamlayarak Harbiye’ye girmiştir. Okul esnasinda yaz tatillerinde Rusya’ya gidip gelmektedir. Bu gidiş gelişlerde İstanbul’un perişanlığı ile Kazan gibi bir taşra şehri arasındaki farklar, Akçura ‘yı modernleşme problemi üzerinde düşünmeye sevketmiştir. Bu yüzden olsa gerek neşrettiği ilk eser Tatarlar arasında modernleşme meselesini ilk ele alan fikir adamı Sehabettin Mercani’nin biyografisidir.

Daha mektepteyken "zararlı" görünen siyasi faaliyetleri dolayisiyla tutuklanmıştır. 1897 yılında, yani mezun olduğu yıl tutuklanıp Şeref vapuruyla Trablusgarp’a gönderilmiştir. Ferit (Tek) Bey’le Abdullah Cevdet Bey’in 1898 yılı yazında sarayla görüşmelerindeki pazarlıklar sonucu hapisten çıkarılan bir grup arasında o da vardır. Serbest kaldıktan sonra Paris’e kaçan Akçura, burada 1897 yılından beri Paris’te tıp ögrenimi gören bir Jön Türk olan Dr. Şerafeddin Magmumi ile görüşmüştür.

Dr. Şerafeddin Magmumi, Jön Türkler’in hayal kirikliklari olan Avrupa basınında yer alan Türk düşmanlığından bahisle Osmanlılık fikrinden artık fayda hasıl olmayacağını Akçura’ya aktardı. Jön Türkler arasındaki genel kanaat niteliğini kazanmış avrupalıların insaniyet ve medeniyet iddialarına inanılamayacağı düşüncesini kendisine ifade etti. Akçura, Dr. Şerafeddin’in izahatlarından derinden etkilenmiştir.

Akçura böylece Ecore Libre des Sciences Politiques’e kaydolarak siyaset bilimi tahsiline basladı. Akçura’nın okulda öğrendiği fikirler, o dönemde Avrupa’da bulunan hatta Avrupa’da bulunup orada okumasa da okuyup-yazan hemen herkese şu veya bu şekilde tesir ettiğinden kısaca özetlememiz faydalı olacaktır.

Akçura Paris’te Emile Boutmy, Albert Sorel, Funek Brentano ve Leray-Beaulieu gibi zamanın tanınmış düşünürlerinden ders gördü. Ona göre bu hocaların müşterek niteligi "ciddi bir milliyetçilik" ‘tir. Albert Sorel’ den öğrendiği en önemli ve tesirli şey, modern tarihi meydana getiren en önemli unsurun "millet" biriminin olmasıydı. Bu görüş, yaklaşık olarak aynı dönemlerde Paris’te bulunacak olan Ahmet Ağaoğlu ve milli sair Yahya Kemal Beyatlı’yı da bu cereyanın tesiri altına alınacaktır. Yine aynı dönem zarfında Paris’e hiç gelmeyen Diyarbakır’lı milli mütefekkir Ziya Gökalp de bu cereyanin tesiri altındaydı.

Akçura, Funek Brentano’dan tarihte iktisadi unsurun önemini ögrenecek ki daha sonra çalışmalarında bu yöndeki derinliği görmek bu bakımdan anlamlıdır. Emile Boutmy’nin derslerinde de "milletler psikolojisine" verilmesi gereken ehemmiyet hissesini kapmıştı.