TÜRK DÜNYASI

Türk Dünyasının ölüm üçgeni || Azerbaycan || Kazakistan || Kırgızistan || Kıbrıs || Türkmenistan || Özbekistan || Tacikistan || Tataristan || Çuvaşistan || Başkırdistan || Yakutistan || Hakas Cumhuriyeti || Gagavuz (Gökoğuz) || Altay Cumhuriyeti || Çeçenistan || Dağıstanlılar || Irak Türkmenleri

DAĞISTAN CUMHURİYETİ

sayfa-1- | sayfa-2-

Dağıstanlılar

Düşler ve mitler ülkesi Dağıstan, tarihte özgürlük kavgasının en çok yaşandığı toprak parçalarından biri olmuştur. Gücü, egemenliği ve özgür olmayı çağrıştıran kartalın bu denli Dağıstan'la özdeşleşmesi boşuna değil belki de. Aynı zamanda diller ülkesi olarak ün salan Dağıstan, dağlar ve nehirlerle örülü muhteşem bir coğrafyaya sahiptir. Stratejik önemi devlerin hep iştahını çekmiştir. Hazarlar, Araplar, Moğollar, Selçuklular, Osmanlılar, İranlılar ve Ruslar bu topraklarda tarih sahnesine çıkan en önemli güçlerdir.

Dağistan bölgesi Bütün doğu Kafkasya'yı kaplar. Ancak Kafkasya'nın bir nevi yerlisi sayılanlar {(Avarlar, Lezgiler, Gazi-Kumuklar ve Darginler) yani Turan boyları} daha çok Dağlık bölgede yaşarlar. Hazar Denizi'ne doğru uzanan veya kuzeydoğuda Sulak ve Terek Nehirleri'nin aşağı mecralarını da içine olan ve düzlük (hatta daha kuzeyde step görünümlü olan ) kesimde Türk asilli kabileler (Kumuklar, Azeriler, Türkmenler ve hatta Nogaylar) yaşarlar.

 Dağlı kabilelerinin aralarında bulunan engeller ( dağlar, tepeler, derin vadiler, vs.) batıdaki kadar olmasa da buradaki kabileler arasında da farklılıklar doğmuştur. Ovaya doğru ( kuzey, doğu veya güneydoğu istikametinde ) olan yerlerde yasayan kabilelerin mensupları genellikle Türk kabileleri ile sıkı ilişkiler içerisinde bulunmalarından dolayı Türkçe de bildiklerinden, bu dil doğu Kafkasya'da ortak bir anlaşma vasıtası olarak kullanılmaktadır.
Siyasi ve askeri yönden bütün dağlı kavimler gibi Dağıstanlılar da savaşçı, aktif ve hürriyetlerine düşkündüler. Bu nedenle bu bölgede ( yani bütün Dağıstan'da) ovalı kesim, Dağlık kesime tabi olmuştur. Şeyh Şamil'in Dağıstan da en fazla dayandığı kabileler Lezgiler, Avarlar gibi Turani kavimlerdir..

  Dağıstan'ın nüfusu A. Cevdet Paşa (1878 de) 270.000 hane olarak tespit ediyor. Allen-Muratoff ise "Gerilla savaşları "sırasında doğu Kafkasya kabilelerinin nüfusunu tahminen 500.000 olarak veriyor. Binbaşı Nazmi ise 1956 da Dağıstan'ın Müslüman nüfusunu 1.450.000 olarak veriyor. A- Avar (Andelal)lar (Andilerdahil) Dağıstan'ın kuzey-batısındaki Koysu Irmağı'nın Andi, Avar ve Kara kollarının kaynakları civarındaki bölgeler ile kuzeye doğru Kumuklar' ın oturdukları alçak ovaya doğru uzanan kesimde (Çir-Yurt'a kadar) yasarlar. Güneyde ise Zakatali Mıntıkası'na kadar olan bölgede bulunurlar. doğularında kuzeyden, güneye doğru Kumuklar, Darginler ve Gazi-Kumuklar (Laklar) güney doğularında ise Lezgiler bulunur; Kuzeybatılarında Çeçenler, güney batılarında ise Gürcüler bulunurlar. Lezgiler'den sonra Dağıstan'ın en kalabalık kabilesi Avarlar'dır.

Dil yönünden üç gruba ayrılırlar;
1- Avar,
2- Andi,
3- Dido (Tsez).

     En kalabalık gurubu esas Avarlar meydana getirirler. Bunlar kuzeyde Sulak Irmağı'ndan (orta kesimleri) güneye doğru Zakatali yöresine kadar uzanırlar. Andiler ise Bottlih, Godoberi, Karatin, Bagvalal, Çamalal, Tindi ve Açvaçis gibi alt guruplara ayrılırlar. Dido gurubuna ise Hinuk, Çvarsin ve Kapuçinler dahildirler. nüfusları ise 1939 nüfus sayımına göre (bir fikir vermek amacıyla veriyoruz) Avarlar 170.000, Andiler 30.000, Didolar 10.000 kişi olarak sayılmıştır. Avarlar aslında Avar Hanlığı'na bağlı idiler. Hamzat Bek ve sonra da Şeyh şamilin esas dayandıkları topluluk Avarlardır..

<<< geri

ileri >>>